Glutenvrij eten: gezond of ongezond?

 

Over gluten bestaan veel ware en onware verhalen. Maar wat is nu wel of niet juist? Daarvoor laten we 4 weken achtereen een expert aan het woord die er haar beroep van heeft gemaakt om zinnige zaken omtrent voedsel en eten te vertellen: Anita Vorenkamp va

Wat zijn gluten?

Gluten zijn een mengsel van eiwitten die van nature in bepaalde granen voorkomen zoals tarwe, spelt en rogge. Het zorgt voor de rekbare eigenschap van deeg en wordt veel toegepast in allerlei producten. Het is in veel producten een populair ingrediënt waardoor het volgen van een volledig glutenvrij dieet heel ingewikkeld is en de kans op tekorten aan voedingsstoffen groot is. Ga niet op eigen houtje een dieet volgen, overleg altijd met je arts of schakel een diëtist in.

De gluteneiwitten bestaan vooral uit gliadine en glutenine. Spijsverteringsenzymen kunnen die verbindingen niet afbreken. En al helemaal niet in de grote hoeveelheden die we elke dag binnen krijgen.  Onder andere hierdoor hebben de gliadinen een sterke allergene prikkel op de darmwand. Gluten veroorzaken ook reacties op het darmslijmvlies. De schade die daardoor veroorzaakt wordt is afhankelijk van iemands genen, de wijze waarop het immuunsysteem reageert en omgevingsfactoren. Gluten zijn de oorzaak van coeliakie maar er zijn veel meer gluten gerelateerde aandoeningen zoals auto-immuunaandoeningen (zoals diabetes mellitus type 1, dermatitis herpetiformis), klassieke tarwe allergie en glutensensitiviteit.

Wat is het verschil tussen glutensensitiviteit en glutenintolerantie?

Glutenintolerantie is een auto-immuunziekte waarbij door het eten van gluten het slijmvlies van de dunne darm beschadigt. Het immuunsysteem reageert hierbij op gluten, waarbij een ontsteking in de slijmvlies van de dunne darm ontstaat. Gevolg is verslechtering van de conditie van de darmvlokken en slechte opname van voedingsstoffen waardoor er veel voedingstekorten ontstaan.  Typische klachten zijn buikpijn, diarree of obstipatie, winderigheid, gewichtsverlies, slecht ruikende plakkerige ontlasting en opgezette buik.  Maar er kunnen ook symptomen buiten de darm spelen zoals dementie, depressieve klachten, reumatoïde artritis. De enige behandeling is het volgen van een stikt glutenvrij dieet.

Coeliakie is niet volledig genetisch te verklaren, óók andere factoren spelen een rol. Zo zijn we veel meer glutenrijk voedsel gaan eten, en spelen plantenveredeling, bestrijdingsmiddelen, medicijnen en de verandering van de voedingsindustrie een rol van belang.

Langdurige borstvoeding biedt bescherming

“Een belangrijk advies aan zogende vrouwen is om zo lang mogelijk borstvoeding te geven. Baby’s die lang bij de moeder drinken hebben minder kans op coeliakie, zo blijkt uit onderzoek. Verder doen moeders er verstandig aan om niet te vroeg te starten met glutenhoudende voeding voor hun baby. Introductie van gluten in de eerste drie levensmaanden geeft namelijk een vier keer hoger risico op het ontwikkelen van auto- anti lichamen tegen de eilandjes van Langerhans vergeleken met baby’s die alleen borstvoeding krijgen. Bij deze auto-immuunreactie gaat het afweersysteem antistoffen maken tegen de cellen van de alvleesklier die insuline produceren waardoor uiteindelijk type 1-diabetes kan ontstaan.  Als gluten pas na zes maanden worden geïntroduceerd ontbreekt dit verband.”

Glutensensitiviteit

Het is niet duidelijk wat de oorzaak is van glutensensitiviteit. Het vermijden van glutenbevattende producten leidt wel tot verbetering van de klachten, maar de antistoffen en de darmschade die typerend zijn voor coeliakie, zijn afwezig. Ook andere ziekten zoals tarwe allergie en darmontstekingen moeten worden uitgesloten. Waardoor klachten dan wel ontstaan is onduidelijk. Mogelijk is,dat niet gluten maar een andere stof uit graan een probleem geeft. Bij glutensensitieve personen komen veel symptomen overeen met die van coeliakie maar staan symptomen die zich buiten de darm voordoen op de voorgrond. Het soort klachten is zeer divers zoals vermoeidheid, gewichtstoename, groeiachterstand, spierpijn, gewrichtspijn, astma, vitaminetekorten, autisme, angsten, depressie, hoofdpijn en nog veel meer andere klachten. Zelfs neuropsychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie zijn geassocieerd met glutensensitiviteit.

(einde deel 2)